بذر هیبرید چیست؟/آیا می‌توان از گیاه هیبرید بذرگیری کرد؟

امروزه با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روز افزون انسان به غذا، فعالیت در عرصه‌ی کشاورزی نوین یکی از سودآورترین منابع است و مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته است. اهمیت افزایش تولید محصولات کشاورزی امن در زمین‌های کشاورزی محدود و بدون نیاز به افزایش مصرف آب و کود، باعث شده که محققان فرصت‌هایی را بر غلبه بر این محدودیت ها فراهم سازند.

کشت نیوز؛ یکی از این فرصت‌های جدید تولید بذرهای هیبریدی است که برای افزایش تولید و بهبود بیشتر محصولات کشاورزی می‌توان از آن استفاده کرد. در ادامه با  بذرهای هیبریدی بیشتر آشنا خواهیم شد.

یک بذر هیبرید از تلاقی دو گونه مختلف از یک گیاه ایجاد می شود. تلاقی شامل برداشتن گرده از گل نر یک گیاه و انتقال آن به قسمت های گل ماده یک گیاه دیگر است. هنگامی که تخمدان گل ماده گرده افشانی شد، شروع به متورم شدن و تشکیل میوه می کند. دانه هایی که در داخل آن رشد می کنند، بذر های هیبریدی هستند.

گیاه هیبرید گیاهی است که از بذر حاصل از گرده افشانی متقابل دو گیاه والد مجزابا واریته های مختلف به وجود می‌آید. این فرآیند گرده افشانی کنترل شده، گونه جدیدی را ایجاد می کند که مایلیم دارای ترکیبی از صفات مطلوب هر یک از گیاهان والد باشد. این بذرهای دورگه هیبریدی نسل اول F1 شناخته می‌شوند. بذرهای هیبریدی نسبت به والدین خود برتری کامل دارند چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند.

هیبرید (هایبرید) در اصطلاح لغوی به معنای دوگانه، ترکیبی، دورگه و مخلوط است. این ترکیب به نوعی انجام می‌شود که محصول نهایی از مزایای هر کدام از روش‌ها استفاده کند و معایب روش‌های اولیه را کاهش دهد.

بذر هیبرید

یک بذر هیبرید از تلاقی دو گونه‌ی مختلف از یک گیاه ایجاد می‌شود. تلاقی شامل برداشتن گرده از گل نر یک گیاه و انتقال آن به قسمت‌های گل ماده‌ی یک گیاه دیگر است. هنگامی که تخمدان گل ماده گرده‌افشانی شد، شروع به متورم شدن و تشکیل میوه خواهد کرد. دانه‌هایی که در داخل آن رشد می‌کنند، بذرهای هیبریدی هستند. روش تولید بذر‌های هیبرید به عنوان نسلF1، در مقابل روش تولید بذر توسط گرده‌‌فشانی باز (OP) قرار دارد. در روش تولید بذر توسط گرده‌‌افشانی آزاد، بذرها از طریق عوامل طبیعی در محیط آزاد مثل باد، حشرات و … ایجاد می‌شوند.

واریته‌های هیبریدی اغلب دارای ویژگی‌هایی مانند مقاومت در برابر بیماری، طعم یا بهره‌وری بهتر، بلوغ زودتر و … هستند. صفات مختلف بذرهای هیبرید برای انواع مختلف محصولات ایده‌آل است. به طور کلی، از بذرهای هیبریدی بیشتر از بذرهای محلی می‌توان انتظار تولید عملکرد را داشت. با این حال، برخی از بذرهای محلی به دلیل طعم یا سازگار بودن با شرایط آب‌و‌هوایی، آن‌چنان محبوب هستند که بذرهای آن‌ها نسل به نسل ذخیره شده و تبدیل به بذرهای موروثی خواهند شد.

بذر هیبریدی از پیوند دو والد که از لحاظ ژنتیکی متمایز هستند، ایجاد شده و در نهایت به بذری تبدیل می‌شود که ویژگی‌های هر دو والد را دارا می‌باشد. این بذر توسط انسان و از طریق گرده‌افشانی مصنوعی تولید می‌شود و امروزه در کشاورزی مدرن، تولید آن بسیار رایج است. به طور کلی یکی از دلایل افزایش چشمگیر تولیدات کشاورزی، بذر هیبرید بوده است. بذر هیبرید نسبت به والدین خود برتری دارد؛ چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد می‌باشد. این بذر منجر به تولید گیاهان و درختانی می‌شود که در برابر آفات و بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته و میوه‌ها و محصولات درشت‌تر و مرغوب‌تری دارد. جالب است بدانید گیاهانی که با بذرهای هیبریدی رشد می‌کنند،  بذرهایی تولید می‌کنند که عقیم بوده و به هیچ‌وجه رشد نخواهند کرد.

انواع بذر هیبرید

بذرهای هیبریدی همیشه نتیجه‌ای از پیوند بین دو نوع گیاه نیستند و بعضی از آن‌ها می‌توانند حاصل از ترکیب سه‌گانه‌ای از گیاهان باشند. به طوری که امروزه در جهان گونه‌هایی از گیاهان هیبریدی وجود دارند که از ترکیب ویژگی‌های شش نوع گیاه و یا بیشتر به وجود آمده‌اند. از سوی دیگر اخیرا پروژه‌های هیبریداسیون به گیاه‌شناسان اجازه داده است تا برای گسترش این فعالیت و ایجاد انواع جدیدی از غذاها با ترکیب برخی از ویژگی‌های میوه‌ها با سبزیجات و یا حتی حشرات و حیوانات در تلاش برای بهبود عملکرد و یا عمر مفید محصولات باشند.

تولید بذر هیبرید

بذر هیبریدی از تلاقی دو یا چند گونه‌ی مختلف از گیاهان به وجود می‌آیند. این تلاقی شامل برداشتن گرده از گل نر یک گیاه و انتقال دادن آن به قسمت ماده‌ی گیاهی دیگر است. هنگامی که تخمدان گل ماده گرده‌افشانی شد، شروع به تشکیل میوه می‌کند. دانه‌هایی که در داخل میوه رشد می‌کنند، بذر هیبریدی هستند. تولیدکنندگان این بذرها گیاهان والد را با یکدیگر تلاقی می‌دهند و نتایج به دست آمده را ثبت می‌کنند تا به فرمولی برسند که نتایج عالی داشته باشد. این فرآیند ممکن است سال‌ها طول بکشد. بذرهای هیبرید در برابر عوامل بیماری‌زا مقاومت بیشتری داشته و دارای ویژگی‌هایی چون خوشمزگی، بهره‌وری بالا، بلوغ زودرس و… می‌باشند. به صورت کلی بذرهای هیبریدی نسبت به بذرهای محلی عملکرد و راندمان بالایی دارند و با شرایط آب‌و‌هوایی سازگارتر هستند که این موارد در کشاورزی بیشترین اهمیت را دارند.

بذر اصلاح شده چیست؟

بذر اصلاح‌ شده، بذرهای باکیفیتی هستند که نسبت به بذرهای هم قطارش از کیفیت و مرغوبیت بیشتری برخوردار می‌باشند. این نوع بذر در اثر مهندسی ژنتیک و لقاح مصنوعی و غیر طبیعی والدین صورت می‌گیرد. البته روش‌های دیگری نیز برای تولید بذر اصلاح شده که وبژگی‌های مطلوب کشاورز را داشته باشد، وجود دارند.

گل هیبرید

نوع گونه‌ی گلی را که می‌خواهید با آن کار کنید انتخاب کرده و دو گونه را در بذر هیبریدی نیز انتخاب کنید. مهم است که دو گونه‌ای را انتخاب کنید که تقریبا در یک زمان شکوفا می‌شوند. تصمیم بگیرید که از کدام گیاه به عنوان ماده (ماده) و از کدام یک از آن‌ها گرده بگیرید (برچه، قسمت های نر).

برچه (ساقه‌ی بلند و باریک در مرکز گل) را با فشار دادن انگشتان خود از گیاه ماده جدا کنید. اگر این مرحله را انجام ندهید، ممکن است گیاه شما خود گرده‌افشانی شود، اما ممکن است کار دشواری باشد. زیرا بذر هیبریدی به اندازه‌ی کافی باز نیست که در این مرحله به راحتی به داخل برسد. گل نر را از گیاهش جدا کنید. ممکن است لازم باشد از یک جفت قیچی کوتیکول برای بریدن گلبرگ‌ها جهت دسترسی به گرده قبل از معرفی آن به ماده استفاده کنید.

گیاه هیبرید چیست؟

گیاه هیبرید گیاهی است که از بذر حاصل از گرده‌افشانی متقابل دو گیاه والد مجزا از واریته‌های مختلف رشد می‌کند. این فرآیند گرده‌افشانی کنترل شده، گونه‌ی جدید و سومی را ایجاد می‌کند که احتمالا ترکیبی از صفات مطلوب هر یک از گیاهان والد را دارا خواهد بود. بسیاری از محبوب‌ترین گونه‌های گیاهان باغی، هیبرید هستند، چرا که رشد آن‌ها آسان است و ثابت کرده‌اند که بهترین عملکرد را در باغ دارند. برخی از نمونه‌های شناخته شده از این گیاهان عبارتند از؛ گوجه‌فرنگی، بادمجان، ذرت و …

تفاوت بذر هیبرید و تراریخته

باید توجه داشت که بذر هیبرید با بذر GMO یا تراریخته بسیار متفاوت است. هر چند که هر دوی این‌ها به نوعی بذور اصلاح ‌شده تلقی می‌شوند؛ اما تفاوت این دو نوع بذر در مسیر تولید آن‌ها است. بذر تراریخته با وارد کردن قسمتی از DNA مطلوب از ارگانیسم والدین تولید می‌شود. تکنولوژی GMO به محققان این اجازه را می‌دهد که پا از مرزهای طبیعت فراتر گذاشته و با آزمایش‌های گران‌قیمت و دستکاری DNA گونه‌های مختلف، گونه‌هایی را به وجود بیاورند که طبیعت هیچ‌گاه قادر به انجام آن نیست.

بنابراین بذر GMO یا تراریخته با دستکاری ژنتیکی DNA والدین به دست می‌آید، در حالی که در تولید بذر هیبرید، دستکاری‏ DNA صورت نمی‌گیرد و تنها گرده‌افشانی با «دخالت انسان در انتخاب والدین با صفات برتر» در شرایط ویژه و خاص انجام می‌گردد. بنابراین محصول به دست آمده از بذرها و یا نهال‌های هیبریدی که اصلاح نژاد شده‌اند به هیچ‌‌وجه برخلاف کشاورزی ارگانیک نیستند و برای تولید آن‌ها به روش کشت بافت یا اصلاح از طریق تکثیر بذر، هیچ دستکاری ژنتیکی صورت نمی‌گیرد.

آیا می‌توان از گیاه هیبرید بذرگیری کرد؟

هیبریداسیون به صورت طبیعی نیز ممکن است رخ دهد اما دانه‌های هیبرید شده اغلب به عنوان بذر عقیم شده برچسب می‌خورند. این گونه بذرها برای یک صفت یا ویژگی خاصی ایجاد شده‌اند و به واریته‌های اصلی برای رشد بهتر و عملکرد بالا را در خود دارند. بذر عقیم شده را نمی‌توان برای سال‌های بعد ذخیره و استفاده کرد از این رو کشاورزانی که از بذرهای هیبریدی استفاده می‌کنند، باید هر سال بذر جدیدی خریداری نمایند.

مزایای بذر هیبرید

بذرهای هیبریدی اغلب گیاهان و درختانی تولید می‌کنند که در برابر آفت‌ها و بیماری‌ها مقاومت بیشتری داشته و همچنین دارای دوره گلدهی طولانی‌تر و میوه‌ها و محصولات درشت‌تر و مرغوب‌تری خواهند بود. در نتیجه باعث افزایش راندمان محصولات کشاورزی و حتی تسهیل فرآیند برداشت محصولات می‌شود. گیاهان حاصل با بذر هیبرید در مقایسه با گیاهان معمول یکنواخت‌تر هستند.

هیبریدهای مقاوم در برابر بیماری به معنای نیاز به مواد شیمیایی کمتری است. این گیاهان اغلب سریع‌تر رشد می‌کنند و گیاهانی قوی‌تر هستند. همچنین گیاهان هیبرید اغلب برای رشد در شرایط نامناسب، مانند شرایط خشکسالی، پرورش داده می شوند.